3. DEPRESJA - GDZIE SZUKAĆ POMOCY? JAK WYGLĄDA TERAPIA?

 

JEŚLI SZUKASZ LISTY MIEJSC, DO KTÓRYCH MOŻESZ ZWRÓCIĆ SIĘ PO PROFESJONALNĄ POMOC, WEJDŹ W ZAKŁADKĘ KONTAKTY.

 

 

Depresja powoduje znaczne cierpienie chorego i jego rodziny. Wyłącza go z normalnego funkcjonowania i pełnienia ról życiowych. Niepodjęcie leczenia lub „samoleczenie” (poprzez alkohol, leki uspokajające, narkotyki) pogarsza sytuację osobistą, zawodową czy zdrowotną, wpływa na gorszy przebieg innych schorzeń.

 

Nieleczona depresja może prowadzić do próby samobójczej.

 

Leczenie jest możliwe.

 

Rodzaj leczenia depresji jest uzależniony od natężenia oraz etapu choroby. Leczenie warto rozpocząć od konsultacji u lekarza.

 

Terapia obejmuje leczenie farmakologiczne w skojarzeniu z psychoterapią, które mają na celu zmniejszenie nasilenia i usunięcie objawów depresji. Dalszym celem jest zapobieganie nawrotom. Leczy się osobę cierpiącą na depresję, a nie chorobę.

LEKCJA 1 – MIEJSCE LECZENIA

1. Wybór miejsca leczenia lekarz  podejmuje wspólnie z pacjentem, czasem z  jego rodziną.
2. Najczęściej leczenie odbywa się w warunkach ambulatoryjnych, tylko u niektórych osób zachodzi potrzeba leczenia szpitalnego.
3. Na wizytę do psychiatry lub psychologa w Poradni Zdrowia Psychicznego – nie jest wymagane skierowanie lekarskie.

 

W zależności od stanu psychicznego pacjenta, lekarz proponuje odpowiednią terapię. Wybór miejsca leczenia lekarz podejmuje wspólnie z pacjentem, czasem z jego rodziną. Najczęściej proces ten odbywa się w warunkach ambulatoryjnych. Pacjent zgłasza się do lekarza na umówione wizyty, tak często, jak jest to potrzebne.

 

U niektórych osób zachodzi potrzeba leczenia szpitalnego w warunkach oddziału dziennego terapeutycznego lub całodobowego psychiatrycznego. Dotyczy to sytuacji, gdy nasilenie objawów chorobowych jest znaczne. Pobyt w szpitalu sprzyja wówczas możliwości udzielenia efektywnej pomocy, a także zmniejsza ryzyko niekiedy poważnych następstw zachowań chorobowych (np. samobójstwa).

 

Do szpitala psychiatrycznego pacjent przyjmowany jest za własną zgodą. W szczególnych przypadkach, gdy bezpośrednio zagrożone jest życie chorego lub innych osób, lekarz może przyjąć chorego bez jego zgody zgodnie z „Ustawą o ochronie zdrowia psychicznego” z dnia 19 sierpnia 1994 roku. Przymusowe przyjęcie osoby psychicznie chorej do szpitala psychiatrycznego w trybie nagłym możliwe jest wtedy, gdy jej dotychczasowe zachowanie wskazuje na to, że z powodu choroby zagraża ona bezpośrednio swojemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych (art. 23 ust. 1). O przyjęciu bez zgody lekarz zawiadamia sąd.

 

Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego daje także możliwość przyjęcia do szpitala psychiatrycznego bez zgody w tzw. trybie wnioskowym. O potrzebie przyjęcia w takich przypadkach orzeka sąd opiekuńczy, właściwy do miejsca zamieszkania, na wniosek rodziny lub opiekunów.

 

Artykuł 29 ustawy mówi, że przymusowe przyjęcie osoby psychicznie chorej jest dopuszczalne wtedy, gdy jej zachowanie wskazuje na to, że „nie przyjęcie jej do szpitala spowoduje znaczne pogorszenie stanu zdrowia psychicznego lub gdy jest ta osoba niezdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb, a uzasadnione jest przewidywanie, że leczenie w szpitalu psychiatrycznym przyniesie poprawę jej stanu zdrowia”. O każdym przypadku sąd orzeka po zasięgnięciu opinii lekarza biegłego psychiatry. Po wypisie ze szpitala zawsze zachodzi potrzeba kontynuowania leczenia w warunkach ambulatoryjnych, a czasami w trybie oddziału dziennego.

 

Częstotliwość wizyt powinna być dostosowana do ciężkości choroby, do rodzaju stosowanej terapii, a także potrzeb konkretnej osoby. Są chorzy, którym częste, regularne wizyty, niezależnie od stanu zdrowia, dają poczucie bezpieczeństwa. Są również osoby, które niechętnie przychodzą na wizyty do lekarza, czasem z obawy przed koniecznością dostosowania swojego życia do choroby, czasem z powodu zaprzeczenia chorobie. Na wizytę do psychiatry lub psychologa w Poradni Zdrowia Psychicznego – nie jest wymagane skierowanie lekarskie. Natomiast do szpitala psychiatrycznego kieruje lekarz psychiatra, lub w nagłych przypadkach – inny lekarz (lekarz rodzinny, lekarz pogotowia ratunkowego) i wystawia skierowanie.

 

Czasem chorzy zgłaszają się z depresyjnymi skargami (brak łaknienia, osłabienie, ogólna niewydolność, zaburzenia snu) do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, czasem do lekarza specjalisty oczekując diagnostyki i leczenia specjalistycznego (kardiologicznego, gastrologicznego, neurologicznego). Zwykle po wykluczeniu choroby somatycznej lekarz kieruje bezpośrednio do lekarza psychiatry lub psychologa.

 

LEKCJA 2 – LECZENIE FARMAKOLOGICZNE DEPRESJI

1. Leki przeciwdepresyjne umniejszają nasilenie objawów, skracają długość trwania depresji.
2. Leki uspokajające i nasenne pełnią rolę pomocniczą, przede wszystkim na początku kuracji.
3. Czasem w depresjach z urojeniami, niepokojem, zaburzeniami snu zachodzi po-trzeba łączenia leku przeciwdepresyjnego z lekiem przeciwpsychotycznym.
4. Pierwsze znaczące efekty działania leku przeciwdepresyjnego pojawiają się dopiero po dwóch tygodniach, niekiedy później, a skuteczność leczenia można ocenić dopiero po 4–6 tygodniach. Zdarza się, że chory sam przerywa leczenie zniechęcając się brakiem natychmiastowych efektów.

 

Farmakoterapia w depresji polega na zastosowaniu leków wyrównujących nastrój (głównie przy pomocy leków przeciwdepresyjnych). Wybór leku należy do lekarza, który przy podejmowaniu decyzji kieruje się wieloma przesłankami, a przede wszystkim obrazem klinicznym depresji (czyli nasileniem podstawowych objawów), ewentualnymi przeciwwskazaniami do stosowania określonych leków oraz profilem klinicznym leku.

 

Leki przeciwdepresyjne umniejszają nasilenie objawów, skracają długość trwania depresji. W Polsce zarejestrowanych jest ponad dwadzieścia preparatów, produkcji polskiej i firm zagranicznych.

 

Lęk i zaburzenia snu są często występującymi w przebiegu depresji objawami i ustępują zwykle dość szybko po wdrożeniu leczenia przeciwdepresyjnego. Jeśli lęk towarzyszy zespołowi depresyjnemu lub jest maską depresji to, właściwym lekiem jest lek przeciwdepresyjny, a nie wyłącznie przeciwlękowy. Leki uspokajające i nasenne pełnią rolę pomocniczą, przede wszystkim na początku kuracji. Najczęstszą przyczyną bezsenności przewlekłej są zaburzenia afektywne (nawracające depresje, zaburzenia dwubiegunowe) oraz zaburzenia lękowe. Skuteczne leczenie tego problemu stanowi jeden z ważniejszych elementów profilaktyki, leczenia i zapobiegania depresji. Bezsenność jest u połowy pacjentów zwiastunem nawrotu, a nieleczona może prowadzić do rozwinięcia się pełnoobjawowej depresji.

 

Czasem w depresjach z urojeniami, niepokojem, zaburzeniami snu zachodzi potrzeba łączenia leku przeciwdepresyjnego z lekiem przeciwpsychotycznym.

 

Pierwsze znaczące efekty działania leku przeciwdepresyjnego pojawiają się dopiero po dwóch tygodniach, niekiedy później, a skuteczność leczenia można ocenić dopiero po 4–6 tygodniach. Z tego względu niewskazane jest wcześniejsze przerywanie kuracji. Cała kuracja powinna odbywać się w ścisłej współpracy z lekarzem. Sposób prowadzenia leczenia, dawkowanie, ewentualne objawy niepożądane powinny być omawiane z lekarzem. Dawki leków wdrażane są stopniowo. Dobra współpraca z lekarzem zwiększa szansę na dobrze tolerowaną i skuteczną kurację. Czasem zachodzi potrzeba zmiany kuracji, gdy lek okazuje się niewystarczająco skuteczny lub gdy chory źle lek toleruje. Zwykle po uzyskaniu poprawy stanu zdrowia, zaleca się dalsze branie lekarstw przez kilka miesięcy, aby „utrwalić” poprawę i zapobiec nawrotom zaburzeń depresyjnych. Zdarza się, że chory sam przerywa leczenie zniechęcając się brakiem natychmiastowych efektów.

 

Nieregularne przyjmowanie leków jest niewskazane, gdyż może to prowadzić do lekooporności, czyli wytworzenia się niewrażliwości na leki.

LEKCJA 3 – INNE BIOLOGICZNE METODY LECZENIA DEPRESJI

1. Fototerapia i deprywacja snu to inne istotne biologiczne metody leczenia depresji.
2. W wyjątkowych przypadkach stosowane są niekiedy elektrowstrząsy.
3. W ostatnich latach rozwinęły się inne metody niefarmakologiczne, takie jak przezczaszkowa stymulacja magnetyczna lub stałoprądowa, głęboka stymulacja mózgu oraz stymulacja nerwu błędnego.

 

Wśród innych metod pomocy chorym na depresję ważne miejsce odgrywa zastosowanie terapii światłem (fototerapia) i wymuszona bezsenność (deprywacja snu). Fototerapia polega na poddawaniu się działaniu sztucznego, intensywnego światła przy użyciu specjalnie skonstruowanej do tego celu lampy. Całkowita deprywacja snu polega na wymuszonej 36 godzinnej bezsenności.

 

Elektrowstrząsy stosuje się wyłącznie w warunkach szpitalnych u chorych, u których zawiodły leki lub nie mogą być one stosowane, a także u chorych z dużym ryzkiem samobójstwa w czasie depresji. Zabieg wykonuje się w pełnej kilkuminutowej narkozie. Skuteczność przeciwdepresyjna tej metody jest bardzo duża. W ostatnich latach rozwinęły się inne metody niefarmakologiczne:
– przezczaszkowa stymulacja magnetyczna lub stałoprądowa, głęboka stymulacja mózgu oraz stymulacja nerwu błędnego. Metody te stosowane są rzadko w wyspecjalizowanych ośrodkach.
Największą skuteczność leczenie depresji uzyskuje się w skojarzeniu metod biologicznych i psychologicznych.

 

LEKCJA 4 – METODY PSYCHOLOGICZNE

1. Psychoterapia może być podstawową metodą leczenia, jeżeli depresja wydaje się być reakcją na stresujące czynniki życiowe, związaną w dużym stopniu z cechami osobowości.
2. Istnieje kilka psychologicznych koncepcji powstawania depresji: poznawcza, behawioralna i interpersonalna.
3. Najbardziej trwałe efekty osiąga się poprzez właściwie prowadzone w czasie, nie wykluczające się, skojarzenie psychoterapii i farmakoterapii.

 

Oddziaływania psychologiczne obejmują psychoedukację, która polega na dostarczeniu choremu i jego rodzinie informacji dotyczących objawów i innych zagadnień związanych z zaburzeniami nastroju.

 

Psychoterapia jest szczególnie przydatna wtedy, kiedy depresja wiąże się z brakiem umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, problemami rodzinnymi lub psychologicznymi konsekwencjami choroby.

Psychoterapia depresji

Pomoc psychoterapeutyczna staje się celowa, a często niezbędna dopiero po zmniejszeniu objawów depresji i poprawie koncentracji uwagi. W miarę ustępowania objawów jej znaczenie wzrasta w wychodzeniu z depresji i dotyczy także zapobiegania nawrotom. Psychoterapia może być podstawową metodą leczenia, jeżeli depresja wydaje się być reakcją na stresujące czynniki życiowe, związaną w dużym stopniu z cechami osobowości.

 

Psychoterapia – podobnie jak i inne metody leczenia w depresji – służy usunięciu lub zmniejszeniu nasilenia objawów poprzez zwiększenie wiedzy na temat swoich problemów psychicznych, zwiększenie poczucia wpływu na swoje życie poprzez m.in. radzenie sobie z objawami, poprawę relacji z ludźmi, regulowanie emocji, często z zastosowaniem odpowiednich technik.

 

Osoba w depresji często słyszy od znajomych, rodziny „idź na psychoterapię”. Wynika to z popularnego poglądu, że podczas terapii psychologicznej chory dotrze do przyczyn swojego złego samopoczucia i po prostu je w ten sposób usunie. Jest to słuszny pogląd jedynie w sytuacjach, gdy wystąpienie depresji wiązało się wyraźnie z aktualną depresjogenną sytuacją życiową, treści przeżywane wyraźnie wiążą się z tą sytuacją lub wydają się znacząco utrudniające zdrowienie. Wtedy celem psychoterapii staje się dążenie do usunięcia okoliczności (np. niewłaściwe sposoby i mechanizmy radzenia sobie z trudnymi życiowo sytuacjami, ze stresem, regulowanie negatywnych emocji, nieadaptacyjne wzorce myślenia) powodujących powstawanie i podtrzymanie złego nastroju.

 

Psychoterapia może być prowadzona w warunkach ambulatoryjnych, w ramach pobytu w oddziale dziennym czy całodobowym psychiatrycznym. W różnych warunkach jest dostosowana do potrzeb i możliwości pacjenta w jej uczestniczeniu.

 

Istnieje kilka psychologicznych koncepcji powstawania depresji.  Koncepcja poznawcza zakłada, że u osób z depresją występuje charakterystyczny system odbierania, klasyfikowania i gromadzenia informacji o sobie, innych ludziach i szeroko rozumianych relacjach „ja – świat”. Prowadzić to może do powstania pewnych błędnych przekonań sprzyjających obniżonej ocenie  własnej osoby, złej ocenie swoich związków z innym osobami oraz beznadziejnej ocenie swojej przyszłości. Koncepcja behawioralna zakłada, że objawy depresji są wynikiem braku nagradzania aktywności osoby (np. pochwał ze strony innych), lub przewagi karania za różne zachowania (np. nadmierna krytyka lub odrzucenie). Koncepcja ta zwraca uwagę na fakt, że osoby, u których wystąpiła depresja, mają trudności w zaplanowaniu działania tak, aby ważne potrzeby były zaspokojone, odczuwaniu zadowolenia ze swoich osiągnięć, aktywności czyli inaczej mówiąc – trudności z pozytywną oceną efektów swojego działania. Koncepcja interpersonalna podkreśla znaczenie dobrych relacji z innymi ludźmi w zapobieganiu depresji. Depresja może być wynikiem trudności we współżyciu z innymi (np. nieumiejętności wyrażania swoich oczekiwań i potrzeb, odmawiania, wyrażania własnych poglądów). Może też powstać pod zaburzającym wpływem innych (np. utrudnianie realizacji potrzeb, agresja, trudności małżeńskie).

 

Obecnie, na podstawie wyników badań, przyjmuje się, że wśród wielu metod psychoterapii najbardziej pomocna w leczeniu depresji jest terapia poznawczo behawioralna (ang. cognitive behavioral therapy), która ma z reguły formę terapii krótko- do średnioterminowej (ok. 8–16 sesji), a także terapia oparta na uważności (mindfulness basedcognitive therapy for depression) oraz krótkoterminowa terapia psychodynamiczna. Na uwagę zasługuje również terapia rytmów społecznych. Po ustąpieniu objawów depresji, o ile zachodzi taka potrzeba, można rozważać podjęcie terapii małżeńskiej lub rodzinnej. Każda decyzja o rozpoczęciu psychoterapii wymaga zgody chorego. Rodzaj, forma, czas rozpoczęcia oraz długość psychoterapii są rozpatrywane indywidualnie.

 

Doświadczenie kliniczne i wyniki badań pokazują, że najbardziej trwałe efekty osiąga się poprzez właściwie prowadzone w czasie, nie wykluczające się, skojarzenie obu metod – psychoterapii i farmakoterapii.