4. DEPRESJA - JAKA MOŻE BYĆ PROFILAKTYKA?

1. Wspólnym kierunkiem zapobiegania jest stabilizacja – rozwiązywanie konfliktów, unikanie „przeciążeń” w życiu, unikanie przeżyć ekstremalnych, życie zgodne z rytmami biologicznymi, czy nienadużywanie substancji psychoaktywnych.
2. Zwykle po ustąpieniu objawów depresyjnych lekarz zaleca kontynuację terapii przez kilka miesięcy- nawroty depresji w 85% spowodowane są przedwczesnym przerwaniem przyjmowania leków.
3. Poza profilaktyką farmakologiczną pomocna może być psychoterapia.
4. Wiadomości na temat depresji, umiejętność zauważenia i rozpoznania objawów zwiastujących oraz wcześnie podjęta interwencja mogą zatrzymać rozwój następnych objawów.
5. Psychoedukacja odgrywa szczególnie ważną rolę w zapobieganiu nawrotom.

CO ZROBIĆ, ŻEBY DEPRESJA NIE POWRÓCIŁA?

Wystąpienie depresji w życiu wiąże się z ryzykiem nawrotów.

 

Wspólnym kierunkiem zapobiegania jest STABILIZACJA. Polega ona na rozwiązywaniu konfliktów, a nie odsuwaniu czy unikaniu próby rozwiązania, unikaniu „przeciążeń” w życiu – czyli długoterminowym lub częstym przyjmowaniu obowiązków (zawodowych, domowych) ponad własne możliwości, unikaniu przeżyć ekstremalnych (ryzykownych sportów czy rozrywek, hazardu). Niezwykle ważne jest życie zgodne z rytmami biologicznymi, zwłaszcza odpowiednie wysypianie się, odpoczynek. Jak wspomniano wcześniej, w depresji występują różnego typu zaburzenia rytmu aktywności np. snu i czuwania. Bywa również, że objawy depresji mogą być wyzwalane lub nasilane przez aktywność zakłócającą typowy dla danej osoby podział doby na część aktywną i przeznaczoną na wypoczynek. Osoby, które przebyły depresję powinny rozważyć np. czy w ich przypadku praca zmianowa (nocna) nie wpływa na pogorszenie samopoczucia. W celu utrzymania równowagi psychicznej niewłaściwe jest nadużywanie substancji psychoaktywnych (alkoholu, narkotyków, „dopalaczy”). Wszystkie powyższe czynniki mogą zwiększać ryzyko nawrotu.

Zwykle po ustąpieniu objawów depresyjnych lekarz zaleca kontynuację terapii przez kilka miesięcy, właśnie w zapobieżeniu nawrotowi. Nawroty depresji w 85% spowodowane są przedwczesnym przerwaniem przyjmowania leków. Często początkową poprawę chory interpretuje jako ustąpienie objawów chorobowych i podejmuje błędną decyzję co do dalszego leczenia. Wiele osób przeżywających depresję uważa przyjmowanie leków za potwierdzenie ich mniejszej wartości, dowód słabości, napiętnowanie chorobą psychiczną. Często również towarzyszą temu nieuzasadnione obawy przed trwałą zmianą cech osobowości i uzależnieniem. To tylko mity dotyczące tej grupy leków. Leki przeciwdepresyjne zmniejszają natężenie objawów depresji, ale nie mają właściwości uzależniających. Leki uspokajające, przynoszące doraźną poprawę, nie mogą być przyjmowane długo i w sposób niekontrolowany, gdyż w odróżnieniu od leków przeciwdepresyjnych mogą spowodować uzależnienie się od nich. Współczesna psychiatria od ponad 40 lat dysponuje metodami farmakologicznymi, które pozwalają zapobiegać nawrotom chorobowych zaburzeń nastroju.

 

W przypadku, gdy występują nawroty zaburzeń tylko depresyjnych, celowe jest przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych przez okres co najmniej 1–2 lat, a w przypadku zaburzeń dwubiegunowych (w których występują przeciwstawne zaburzenia afektywne: depresja i mania) – soli litu; stosowane są również karbamazepina, pochodne kwasu walproinowego, lamotrygina.

 

Leczenie profilaktyczne musi odbywać się pod kontrolą lekarską, gdyż do zapewnienia bezpieczeństwa i skuteczności kuracji nieodzowna jest okresowa ocena stanu zdrowia, badania laboratoryjne, a w przypadku stosowania węglanu litu – oznaczenie poziomu litu we krwi. Powodzenie takiej kuracji jest uzależnione w znacznej mierze od dobrej współpracy pacjenta i lekarza.

 

Dobrze, gdy współpraca z lekarzem opiera się na wzajemnym zaufaniu.

 

Inne ważne pytanie brzmi „Czy można prowadzić samochód?”.

 

Wszystkie leki psychotropowe są na liście leków ze względnymi przeciwwskazaniami do kierowania pojazdami mechanicznymi. Znaczy to, że odpowiedź na pytanie jest uzależniona od wielu czynników i również indywidualna. Zdecydowanie odradza się siadanie za kierownicą na początku kuracji, gdy jeszcze nie wiadomo, jaka będzie u chorego tolerancja leku (może wystąpić senność, spowolnienie psychoruchowe, zawroty głowy, zaburzenia koncentracji).

 

Psychoedukacja odgrywa szczególnie ważną rolę w zapobieganiu nawrotom. Jej skuteczność została potwierdzona w badaniach. Zakłada ona spotkania raz w tygodniu przez około 6 miesięcy. Spotkania odbywają się w grupach liczących około 10 osób, trwają 90 min. Plan każdego spotkania jest ściśle określony. Przez pierwsze 6 spotkań przedstawiane są informacje na temat choroby: czynniki etiologiczne, objawy, przebieg zaburzenia, rokowanie. Kolejne spotkania koncentrują się na farmakoterapii. Omawia się grupy leków, działania niepożądane, ryzyko związane z przerwaniem leczenia. Osobnym tematem poruszanym z pacjentami jest wpływ substancji psychoaktywnych na przebieg choroby i leczenia. Dalsze spotkania koncentrują się na nauce wczesnego rozpoznawania nawrotów i sposobów radzenia sobie z nimi. Końcowym elementem programu jest nauka radzenia sobie ze stresem, wyrabiania nawyków regularnego trybu życia, jak również umiejętności rozwiązywania problemów.

 

Zapobieganie depresji jest też uzasadnione kosztami społecznymi. Zbyt mała rozpoznawalność i często zbyt późne podjęcie leczenia zwiększa koszty ponoszone przez pacjentów, ich rodziny i całą społeczność. Jednym z najbardziej kosztownych następstw depresji jest wykluczenie zawodowe, które generuje koszty związane z utratą produktywności, związane ze zwolnieniami lekarskim, świadczeniami rehabilitacyjnymi i rentami oraz osobiste koszty ponoszone przez osoby chore. Udział kosztów pośrednich (utrata produktywności, absencja, opieka społeczna) szacuje się na poziomie 70 – 80% wszystkich wydatków związanych z depresją, podczas gdy bezpośrednie koszty leczenia szacowane są jedynie na kilkanaście procent.